Τα χέρια της μητέρας

Ο άνθρωπος χωρίς επιθυμίες συνιστά μια νέα μορφή δουλείας, απόρροια της καπιταλιστικής εποχής μας. Πρόκειται για τον άνθρωπο ο οποίος είναι καταδικασμένος να βιώνει μια απόλαυση που συρρικνώνεται στην καταναγκαστική και αενάως ανικανοποίητη κατανάλωση. Όταν, όμως, λέμε επιθυμία, τι είδους βίωμα επικαλούμαστε; Ποιο είναι το νόημα αυτής της τόσο θεμελιακής λέξης για την ανθρώπινη πραγματικότητα; Ο Massimo Recalcati διερευνά εδώ ένα θέμα-κλειδί της θεωρίας του Λακάν: την επιθυμία και τα αινίγματά της. Είναι σαν να βρισκόμαστε σε μια γκαλερί με πορτρέτα, στα οποία απεικονίζονται τα διάφορα πρόσωπα της ανθρώπινης επιθυμίας: η ζηλόφθονη επιθυμία, η επιθυμία του Άλλου, η επιθυμία του τίποτα, η επιθυμία και το άγχος, η σεξουαλική επιθυμία, η ερωτική επιθυμία, η επιθυμία θανάτου, η επιθυμία του αναλυτή. Προκύπτει έτσι μια σύνθεση απλή αλλά και ελκυστική, η οποία μπορεί να θεωρηθεί η πιο αποτελεσματική και κατανοητή εισαγωγή στη σκέψη του Λακάν.

H Κατρίν Μιγιό σκιαγραφεί στο βιβλίο αυτό «τον δικό της Λακάν», όπως λέει η ίδια. Σύντροφος του Ζακ Λακάν τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ψυχαναλύτρια και συγγραφέας, η Μιγιό γράφει με μια ματιά τρυφερή, παιγνιώδη και ταυτόχρονα θαυμαστική. Μας αποκαλύπτει έναν άνθρωπο απλό και γενναιόδωρο στις σχέσεις του με τους άλλους, ελεύθερο στη συμπεριφορά [...]

Ένα παιδί ατενίζει το πέλαγος. Είναι ο Τηλέμαχος, που ζητά δικαιοσύνη: δεν υπάρχει πλέον Νόμος στη γη του, μόνο η φαινομενικά ατελείωτη Νύχτα των Μνηστήρων... Ο Τηλέμαχος περιμένει τον πατέρα του, τον Οδυσσέα, για να επαναφέρει τη συμβολική τάξη στον ρημαγμένο οίκο του. Αντίθετα με τον Οιδίποδα, που πέφτει τυφλωμένος από ενοχή για την εγκληματική του επιθυμία, αντίθετα με τον Νάρκισσο, που θαμπώνεται από τη στείρα ομορφιά της εικόνας του, ο Τηλέμαχος ατενίζει το πέλαγος με μάτια ορθάνοιχτα αναζητώντας τον πατέρα, το Νόμο του πατέρα. Τα σημερινά παιδιά μοιάζουν στον Τηλέμαχο. Ψάχνουν με το βλέμμα αυτό (ν) που θα επιστρέψει από τη θάλασσα, αναζητούν το Νόμο που θα τους ανοίξει νέους ορίζοντες. Γιατί ο πατέρας, αν και δεν είναι ο κάτοχος του Νόμου, αν και δεν γνωρίζει το έσχατο νόημα της ζωής, καταδεικνύει ωστόσο μέσα από τη σαρκωμένη μαρτυρία της ύπαρξής του ότι είναι δυνατόν -είναι ακόμα δυνατόν- να νοηματοδοτήσει αυτό τον κόσμο, να μεταδώσει την επιθυμία, να μιλήσει για το μέλλον· να πει στον Τηλέμαχο ότι ακόμα δεν έχουν συμβεί τα πάντα, ότι ακόμα δεν τα έχουμε δει όλα. Να καταστήσει, εντέλει, το Παιδί αληθινό κληρονόμο, ικανό όχι μόνο να παραλάβει ένα νόημα για τον κόσμο, αλλά και να ανακαλύψει καινούρια νοήματα του κόσμου, καινούριους κόσμους νοήματος.