Η ζωή με τον Λακάν

«Όταν, τον 19ο αιώνα, ανακαλύφθηκε ο ωκεανός του Ασυνείδητου, ο Φρόυντ, προσεγγίζοντας τη νήσο της Απώθησης, προαισθάνθηκε ότι μακριά, μέσα στην ομίχλη, σχηματίζονταν οι απόκρημνες ακτές του "Βράχου της βιολογίας". Οι νευροεπιστήμες όμως εκείνης της εποχής απαγόρευαν την πλεύση προς αυτά τα άγνωστα νερά. Σήμερα, χάρη στις τεχνικές της νευροαπεικόνισης και στα ηθολογικά δεδομένα, τα βάθη αυτά μπορούν να εξερευνηθούν. Ο ερευνητής ανακαλύπτει τότε ένα άλλο ασυνείδητο, βιολογικό αυτή τη φορά, που διαφέρει από το φροϋδικό και ταυτόχρονα συνδέεται με αυτό με έναν τρόπο συγκρουσιακό, όπως δυο άλογα που τραβούν το ίδιο άρμα προς αντίθετες κατευθύνσεις».

Είναι παράξενη η ζωή, δεν είναι; Αλλά γι' αυτό είναι και συναρπαστική. Φανταστείτε να ζούσαμε μια ζωή ήρεμη και ισορροπημένη, χωρίς γεγονότα, χωρίς κρίσεις, χωρίς τραύματα να ξεπεράσουμε, αλλά μόνο με ρουτίνα, χωρίς κάτι άξιο να συγκρατήσουμε στη μνήμη: δεν θα είχαμε καν τη δυνατότητα να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε. Κανένα γεγονός και επομένως καμία ιστορία, καμία ταυτότητα. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε: "Μου συνέβη αυτό, ξέρω ποιος είμαι αφού ξέρω τι είμαι ικανός να κάνω μπροστά στις αντιξοότητες". Τα ανθρώπινα όντα είναι συναρπαστικά επειδή η ζωή τους είναι παράξενη. Ο Boris Cyrulnik μας μιλά για την ανθεκτικότητα, αυτή τη φορά μέσα από μια συναρπαστική βιωματική αφήγηση.

Η μητέρα που καταπιέζει τη γυναίκα -όπως συνέβαινε στην πατριαρχική εκδοχή της μητρότητας- ή η γυναίκα που αρνείται τη μητέρα -όπως συμβαίνει στην υπερμοντέρνα εποχή μας- δεν είναι δύο απεικονίσεις της μητέρας, αλλά δύο αποκλίσεις της εξίσου παθολογικές. Αυτό το βιβλίο στέκεται σε αυτό, χωρίς καθόλου ωστόσο να σκοπεύει να περιορίσει τη μητρότητα στην παθολογία της. Η διδασκαλία του Λακάν έδειξε πως η υπόσταση της επιθυμίας της γυναίκας ως μη εξ ολοκλήρου απορροφημένης σε αυτή της μητέρας είναι η ουσιαστική προϋπόθεση ώστε η επιθυμία της μητέρας να μπορεί να είναι δημιουργική. Μόνο αν το βλέμμα της μητέρας δεν επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ύπαρξη του παιδιού, η μητρότητα μπορεί να ολοκληρώσει τη λειτουργία της. Είναι αυτό που καθημερινά διδάσκει η ψυχανάλυση: Μόνο αν η μητέρα δεν είναι όλη μητέρα, το παιδί μπορεί να βιώσει την απουσία αυτή που καθιστά δυνατή την είσοδο του στον κόσμο των συμβόλων και του πολιτισμού". Η απουσία της μητέρας είναι εξίσου σημαντική με την παρουσία της.

Απέναντι στην απώλεια, στις αντιξοότητες και στον πόνο που όλοι αργά ή γρήγορα συναντάμε στη ζωή, πολλές στρατηγικές είναι δυνατές. Είτε αφηνόμαστε στον πόνο και σταδιοδρομούμε ως θύματα, είτε κάνουμε κάτι για να τον ξεπεράσουμε". Ο Boris Cyrulnik συναντά, σε διαφορετικές κουλτούρες όλου του κόσμου, ανθρώπους πληγωμένους, σωστά σκιάχτρα, αναλύει τη ζωή τους και αφηγείται πώς κατόρθωσαν να επουλώσουν τα τραύματά τους και να μετατρέψουν την ευθραυστότητά τους σε δύναμη ζωής.