Πορτρέτα της επιθυμίας

Απέναντι στην απώλεια, στις αντιξοότητες και στον πόνο που όλοι αργά ή γρήγορα συναντάμε στη ζωή, πολλές στρατηγικές είναι δυνατές. Είτε αφηνόμαστε στον πόνο και σταδιοδρομούμε ως θύματα, είτε κάνουμε κάτι για να τον ξεπεράσουμε". Ο Boris Cyrulnik συναντά, σε διαφορετικές κουλτούρες όλου του κόσμου, ανθρώπους πληγωμένους, σωστά σκιάχτρα, αναλύει τη ζωή τους και αφηγείται πώς κατόρθωσαν να επουλώσουν τα τραύματά τους και να μετατρέψουν την ευθραυστότητά τους σε δύναμη ζωής.

«Όταν, τον 19ο αιώνα, ανακαλύφθηκε ο ωκεανός του Ασυνείδητου, ο Φρόυντ, προσεγγίζοντας τη νήσο της Απώθησης, προαισθάνθηκε ότι μακριά, μέσα στην ομίχλη, σχηματίζονταν οι απόκρημνες ακτές του "Βράχου της βιολογίας". Οι νευροεπιστήμες όμως εκείνης της εποχής απαγόρευαν την πλεύση προς αυτά τα άγνωστα νερά. Σήμερα, χάρη στις τεχνικές της νευροαπεικόνισης και στα ηθολογικά δεδομένα, τα βάθη αυτά μπορούν να εξερευνηθούν. Ο ερευνητής ανακαλύπτει τότε ένα άλλο ασυνείδητο, βιολογικό αυτή τη φορά, που διαφέρει από το φροϋδικό και ταυτόχρονα συνδέεται με αυτό με έναν τρόπο συγκρουσιακό, όπως δυο άλογα που τραβούν το ίδιο άρμα προς αντίθετες κατευθύνσεις».

Γιατί τα χαρακτηριστικά της σοφής γυναίκας να είναι τόσο σηµαντικά για τη νέα και γιατί η σοφία και η ζωτικότητα της νέας να είναι τόσο σηµαντικές για τη γεροντότερη; Μαζί συµβολίζουν δύο ουσιαστικές πλευρές που εντοπίζονται στην ψυχή κάθε γυναίκας µεµονωµένα· γιατί η ψυχή της γυναίκας χάνεται στα βάθη του χρόνου και το πνεύµα της είναι αιώνια νέο... αυτά τα δύο µαζί συνθέτουν το "να είσαι νέα ενώ γερνάς, γριά όσο είσαι νέα" . Η ψυχαναλύτρια Clarissa Pinkola Estés ξυπνάει τα πανάρχαια πνεύµατα, τις παλιές ψυχές, εκείνες που κοιµούνται στους κορµούς των δέντρων, στο δάσος, στα ρέματα και στους καταρράχτες.

Η μητέρα που καταπιέζει τη γυναίκα -όπως συνέβαινε στην πατριαρχική εκδοχή της μητρότητας- ή η γυναίκα που αρνείται τη μητέρα -όπως συμβαίνει στην υπερμοντέρνα εποχή μας- δεν είναι δύο απεικονίσεις της μητέρας, αλλά δύο αποκλίσεις της εξίσου παθολογικές. Αυτό το βιβλίο στέκεται σε αυτό, χωρίς καθόλου ωστόσο να σκοπεύει να περιορίσει τη μητρότητα στην παθολογία της. Η διδασκαλία του Λακάν έδειξε πως η υπόσταση της επιθυμίας της γυναίκας ως μη εξ ολοκλήρου απορροφημένης σε αυτή της μητέρας είναι η ουσιαστική προϋπόθεση ώστε η επιθυμία της μητέρας να μπορεί να είναι δημιουργική. Μόνο αν το βλέμμα της μητέρας δεν επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ύπαρξη του παιδιού, η μητρότητα μπορεί να ολοκληρώσει τη λειτουργία της. Είναι αυτό που καθημερινά διδάσκει η ψυχανάλυση: Μόνο αν η μητέρα δεν είναι όλη μητέρα, το παιδί μπορεί να βιώσει την απουσία αυτή που καθιστά δυνατή την είσοδο του στον κόσμο των συμβόλων και του πολιτισμού". Η απουσία της μητέρας είναι εξίσου σημαντική με την παρουσία της.