Μια Ελεγεία για τη Φύση – Το Βάρος της Πεταλούδας, Erri De Luca

Σε μια εποχή περιβαλλοντικής κρίσης, μοιάζει επίκαιρο να αναρωτηθούμε αν η λογοτεχνία μπορεί να μας μάθει κάτι για το περιβάλλον. Ίσως, όμως, το πραγματικό ερώτημα να είναι εντελώς αντίστροφο ― τι μπορεί να διδαχθεί η λογοτεχνία από τη φύση; Και αυτό φαίνεται να είναι κάτι που επανέρχεται διαρκώς σαν σκέψη διαβάζοντας τη νουβέλα του Erri De Luca, το Βάρος της Πεταλούδας.

Το Βάρος της Πεταλούδας είναι ένα από εκείνα τα λιλιπούτεια διαμάντια που μέσα σε λίγες μονάχα σελίδες καταφέρνουν να αποδώσουν το θέμα τους με κρυστάλλινη διαύγεια και τρόπο σύντομο, απλό, συνταρακτικό. Ο De Luca στήνει το σκηνικό της αφήγησης του ψηλά στις πλαγιές των Ιταλικών Άλπεων, σε ένα τοπίο παρθένο, έρημο και σιωπηλό. Εκεί, στην απόλυτη αταραξία του βουνού, ο βασιλιάς των αγριόγιδων, αποτραβηγμένος από την αγέλη του, και ένας λαθροκυνηγός, που χρόνια τώρα έχει αποκηρύξει τη βοή του κόσμου, έρχονται να αναμετρηθούν σε έναν αγώνα επιβίωσης. Πρόκειται για χαρακτήρες ή, ίσως, αρχέτυπα του είδους τους; Καθώς ο αναγνώστης παρακολουθεί το μοναχικό καρτέρι αυτού του αδυσώπητου κυνηγιού, ο De Luca αριστοτεχνικά χτίζει μια αφήγηση δωρική, στην οποία η δράση περιορίζεται στο ελάχιστο ακολουθώντας τους εσωτερικούς ρυθμούς της φύσης και της ζωής του βουνού.

Σε αυτόν τον απαλλαγμένο από τους συμβατικούς ηθικούς κώδικες κόσμο, μοναδική αρετή μοιάζει να είναι η υπέρτατη υπομονή.

Εδώ ο θάνατος αποτελεί νομοτέλεια και η βεβαιότητα της αμοιβαίας εξόντωσης υπογραμμίζεται διαρκώς από την εναλλαγή των ρόλων ανάμεσα σε θηρευτή και θήραμα, έξοχα δοσμένη μέσα από τη διττή φωνή του αφηγητή, ο οποίος άλλοτε ταυτίζεται με τον λαθροκυνηγό και άλλοτε με τον βασιλιά των αγριόγιδων.

Πατώντας σταθερά σε μια λογοτεχνική παράδοση συγγραφέων, όπως ο Χένρι Ντέιβιντ Θορώ και ο Ουίλλιαμ Φώκνερ, οι οποίοι έφεραν τη μάχη του ανθρώπου με το περιβάλλον σε πρώτο πλάνο, ο De Luca, με φωνή εύθραυστη και διακριτική, γράφει μια ελεγεία για την εμπειρία του τέλους και το αναλώσιμο της ύπαρξης σε έναν χώρο άχρονο και αφιλόξενο που δεν προορίζεται να κατοικηθεί από ανθρώπους. Πρόκειται για έναν κόσμο που για τον φυσιολάτρη και αλπινιστή συγγραφέα είναι εξαιρετικά γνώριμος και περιγράφεται με λιτότητα και σεβασμό από κάποιον που έχει βιώσει από πρώτο χέρι την αντιξοότητα του βουνού, αλλά και τη σχεδόν μαγνητική γοητεία της ανάβασης και του “κυνηγιού της κορυφής”.

Το ορεινό τοπίο εδώ λειτουργεί σαν χώρος διάθλασης του ψυχικού κόσμου των ηρώων, ενώ αυτό που φαινομενικά περιγράφεται ως μια εξωτερική πάλη ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζωικό βασίλειο μοιάζει, τελικά, να μην είναι άλλο από μια αναμέτρηση βαθιά εσωτερική: ένας αγώνας ανάμεσα στην ανθρώπινη και τη ζωική φύση του ίδιου του ατόμου.

Ακόμα, διαφαίνεται κάτι που αρχικά δείχνει παράδοξο, όμως στην πραγματικότητα είναι μια συνθήκη βαθιά αληθινή και ένας νόμος υπαρκτός σε κάθε όψη του φυσικού κόσμου. Τίποτα δεν είναι πιο τρυφερό από την απάνθρωπη αγριότητα της φύσης. Τίποτα, ίσως, δεν είναι πιο δυνατό από αυτό που μοιάζει εύθραυστο. Όπως το βάρος μιας πεταλούδας…

* Ο Έρρι ντε Λούκα είναι Ιταλός συγγραφέας μεταφραστής, ποιητής, σεναριογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός. Είναι αλπινιστής με πολλές πρωτιές στην αγωνιστική αναρρίχηση και μεταφέρει στα βιβλία του το πάθος του για τα βουνά και τη φύση. Έχει εκδώσει πάνω από 60 βιβλία, που έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 30 γλώσσες. Το 2013 του απονεμήθηκε το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας και χαρακτηρίστηκε από τον ιταλικό Τύπο «συγγραφέας της δεκαετίας». Από τις εκδόσεις Κέλευθος κυκλοφορούν τα βιβλία του: Το βάρος της πεταλούδας, Τα ψάρια δεν κλείνουν τα μάτια, Είσαι δικός μου, εσύ, Φύση γυμνή και Η ιστορία της Ειρήνης, ενώ σύντομα θα κυκλοφορήσει το Aceto Arcobaleno

 Τάνια Φιορέντζη